Οι αναλογίες από την θεωρία του χάους μπορούν να τονίσουν σημαντικά
χαρακτηριστικά τέχνης και δημιουργικότητας και της σημασίας τους για την
εκάστοτε πολιτεία. Καθένας μπορεί να γίνει η αρχική συνθήκη που παρόλη
την τοπική ισχύ μπορεί να επηρεάσει, να είναι συνυπεύθυνος για την
εκτροπή του συνόλου σε μια νέα ισορροπία.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του Postmodern Condition (1984), ο Lyotard προβλέπει ότι η κοινωνία της πληροφορικής θα ενισχύσει την εξουσία των κυριάρχων ελίτ, μέσω της πρόσβασής στους πληροφοριακούς πόρους. Ο κίνδυνος αυτός δημιουργίας ενός κέντρου εξουσίας μπορεί να αντιμετωπισθεί με την ανάδυση και την ανάπτυξη μέσα στις φυσικομαθηματικές επιστήμες θεωριών όπως η γεωμετρία των φράκταλ, η κβαντομηχανική, η θεωρία των καταστροφών. Θα μας επιτρέψουν "να εξαπολύσουμε έναν πόλεμο εναντίον της ολικότητας, να γίνουμε μάρτυρες αυτού που δεν μπορεί να παρουσιασθεί, να ενεργοποιήσουμε τις διαφορές και να σώσουμε την τιμή του ονόματος" .
Κάτι άλλο που επίσης φαίνεται να έχει πολύ ενδιαφέρον είναι οι απόψεις του Prigogine για μια συνεργατική και επικοινωνιακή συμπεριφορά μακριά από συνθήκες ισορροπίας. Στο βιβλίο τους Order Out of Chaos (1984) ο Prigogine και η Stengers διατυπώνουν: "Στην ισορροπία τα μόρια συμπεριφέρονται ως ουσιαστικά ανεξάρτητες οντότητες, αγνοούν το ένα τα άλλα. Θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε "υπνόνια," "υπνοβάτες." ... Όμως, η μη ισορροπία τα ξυπνά και εισάγει κάποια συνοχή εντελώς ξένη προς την ισορροπία".
Έτσι, η συνεργατική διαλεκτική του Prigogine στοχεύει στην προοπτική της ανανέωσης της σχέσης του ανθρώπου με την φύση. Όπως το βλέπει ο Αργυρός (Argyros, 1991), "η εκδοχή του Prigogine της μετανεωτερικής επιστήμης δεν είναι η καλλιέργεια ασυνεχειών και παραδόξων αλλά ένας νέος διάλογος με τον φυσικό κόσμο που σέβεται και την ετερότητά του και την θεμελιώδη συνέχειά μας με αυτόν" (σελ. 235). Αισιόδοξο συμπέρασμα, υπάρχει όμως και μια απαισιόδοξη συνέπεια: "… οδηγεί και στην ελπίδα και στην απειλή: ελπίδα, γιατί ακόμη και οι μικρές διαταραχές μπορούν να αυξηθούν και να μεταβάλουν τη συνολική δομή. Με αποτέλεσμα, η ατομική δραστηριότητα να μην είναι καταδικασμένη να παραμένει ασήμαντη. Από την άλλη όμως μεριά, αυτό είναι και απειλή, αφού στο σύμπαν μας η ασφάλεια των σταθερών, διαρκών κανόνων φαίνεται να έχει φύγει για πάντα" (Prigogine & Stengers, 1984).
Η επίκληση του Prigogine για μια ηθική υπευθυνότητα αντιπροσωπεύει μια θαρραλέα θέση μπροστά σε ένα μεταβαλλόμενο χαοτικό σύμπαν.
Αυτό αλλάζει την αντίληψη ευθύνης του ατόμου, ειδικά των ποιητών-δημιουργών που η δράση τους δημιουργεί διαρκώς αρχικές συνθήκες, πιθανούς παράξενους ελκυστές.
Μια έκφραση πράξης μπορεί να είναι η τοπική συνεργατική, επικοινωνιακή συμπεριφορά που διαμορφώνει κατάλληλες αρχικές συνθήκες ώστε να επηρεάζει το σύνολο.
Μια άλλη περίπτωση είναι ότι αφού κάθε πράξη επιδρά σαν ένα κύμα στην επιφάνεια μιας ήρεμης λίμνης, τότε η συνειδητή πρόθεση του δημιουργού που συνυφαίνεται στο έργο επιδρά και δημιουργεί θεατές συμμέτοχους στην πρόθεση αυτή, ακόμη κι αν προκύπτει διαφωνία.
Σε κάθε περίπτωση όταν στην εκάστοτε πράξη συγκεραίνεται συνειδητή πρόθεση αυτό αναπτύσσει υπολογίσιμο βαθμό συμμετοχής στην δημιουργία του Κόσμου.
Αυτά τα στοιχεία περιέχονται στο κίνημα fluxus. Το ερώτημα είναι μήπως ένα τέτοιο σκεπτικό είναι παρωχημένο; Ποτέ η πράξη ενός ανθρώπου δεν μπορεί να είναι παρωχημένη. Ίσως είναι παρωχημένη η κινηματική μορφή δράσης του fluxus, αλλά η διαπίστωση ότι το είναι συμμετέχει σημαντικά διαμορφώνοντας κατάσταση πραγμάτων δεν έχει νόημα να αξιολογηθεί ως παρωχημένο.
Η θεωρία του χάους είναι ένα υπόβαθρο επιστημονικό πάνω στο οποίο μπορεί να θεμελιωθεί η αισιοδοξία ότι η ατομική δραστηριότητα είναι σημαντική.
Παρόλο που η θεωρία του χάους δημιουργήθηκε για να επιτευχθεί έλεγχος σε συστήματα που παρουσίαζαν ανεξέλεγκτη συμπεριφορά, τα αποτελέσματά της σε σχέση με τον έλεγχο αποκαλύπτουν μια καινούρια πτυχή στην έννοια του ελέγχου. Φανερώνεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει έλεγχος σε απόλυτο βαθμό πουθενά. Η αντίληψη του τι είναι έλεγχος μετουσιώνεται. Η θεωρία του χάους προτείνει μια πιο ευέλικτη στάση, σύμπλευση με τις φυσικές διαδικασίες, σεβασμό στην αξία του τοπικού και του αμελητέου. Ανοίγει πύλη στην αλληλεπίδραση στοιχείου, συνόλου. Εξισορροπεί την ακόρεστη ανάγκη για καθολικό έλεγχο. Προτείνει, θα μπορούσε να διακινδυνέψει κανείς την άποψη, μια πιο ζεν άποψη για την ζωή.
Όλη αυτή η δομή σκέψης και πράξης επιδρά στην αντίληψη περί ελευθερίας. Η έννοια της ελευθερίας σε συνδυασμό με την αντίστοιχη υπευθυνότητα διευρύνεται. Το άτομο μπορεί να νιώσει πιο ελεύθερο, αφού πιστεύει ότι με την πράξη του, με το είναι του συμμετέχει στην διαμόρφωση της πραγματικότητας. Από την άλλη μπορεί να επωμισθεί την ευθύνη της υπόστασής του, της ύπαρξής του απέναντι στην ζωή και το σύνολο.
Αυτές οι σκέψεις είναι άξιες να μας επηρεάσουν. Μπορούν να αλλάξουνε την στάση μας και να βελτιώσουν την πράξη μας. Η τέχνη της μεταμόρφωσης του εαυτού ώστε να μπορεί να συνεισφέρει στο κοινό καλό είναι μια επίπονη αλλά πολύ ελκυστική διεργασία. Τίποτε από όλα αυτά δεν αποδεικνύεται. Είναι αξιωματικές και αυθαίρετες σκέψεις με περιεχόμενο πίστης που εμπνέονται από την θεωρία του χάους. Δίνουν χρηστική ερμηνεία στην κοινωνική-συνειδησιακή μεταφορά του χάους.
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του Postmodern Condition (1984), ο Lyotard προβλέπει ότι η κοινωνία της πληροφορικής θα ενισχύσει την εξουσία των κυριάρχων ελίτ, μέσω της πρόσβασής στους πληροφοριακούς πόρους. Ο κίνδυνος αυτός δημιουργίας ενός κέντρου εξουσίας μπορεί να αντιμετωπισθεί με την ανάδυση και την ανάπτυξη μέσα στις φυσικομαθηματικές επιστήμες θεωριών όπως η γεωμετρία των φράκταλ, η κβαντομηχανική, η θεωρία των καταστροφών. Θα μας επιτρέψουν "να εξαπολύσουμε έναν πόλεμο εναντίον της ολικότητας, να γίνουμε μάρτυρες αυτού που δεν μπορεί να παρουσιασθεί, να ενεργοποιήσουμε τις διαφορές και να σώσουμε την τιμή του ονόματος" .
Κάτι άλλο που επίσης φαίνεται να έχει πολύ ενδιαφέρον είναι οι απόψεις του Prigogine για μια συνεργατική και επικοινωνιακή συμπεριφορά μακριά από συνθήκες ισορροπίας. Στο βιβλίο τους Order Out of Chaos (1984) ο Prigogine και η Stengers διατυπώνουν: "Στην ισορροπία τα μόρια συμπεριφέρονται ως ουσιαστικά ανεξάρτητες οντότητες, αγνοούν το ένα τα άλλα. Θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε "υπνόνια," "υπνοβάτες." ... Όμως, η μη ισορροπία τα ξυπνά και εισάγει κάποια συνοχή εντελώς ξένη προς την ισορροπία".
Έτσι, η συνεργατική διαλεκτική του Prigogine στοχεύει στην προοπτική της ανανέωσης της σχέσης του ανθρώπου με την φύση. Όπως το βλέπει ο Αργυρός (Argyros, 1991), "η εκδοχή του Prigogine της μετανεωτερικής επιστήμης δεν είναι η καλλιέργεια ασυνεχειών και παραδόξων αλλά ένας νέος διάλογος με τον φυσικό κόσμο που σέβεται και την ετερότητά του και την θεμελιώδη συνέχειά μας με αυτόν" (σελ. 235). Αισιόδοξο συμπέρασμα, υπάρχει όμως και μια απαισιόδοξη συνέπεια: "… οδηγεί και στην ελπίδα και στην απειλή: ελπίδα, γιατί ακόμη και οι μικρές διαταραχές μπορούν να αυξηθούν και να μεταβάλουν τη συνολική δομή. Με αποτέλεσμα, η ατομική δραστηριότητα να μην είναι καταδικασμένη να παραμένει ασήμαντη. Από την άλλη όμως μεριά, αυτό είναι και απειλή, αφού στο σύμπαν μας η ασφάλεια των σταθερών, διαρκών κανόνων φαίνεται να έχει φύγει για πάντα" (Prigogine & Stengers, 1984).
Η επίκληση του Prigogine για μια ηθική υπευθυνότητα αντιπροσωπεύει μια θαρραλέα θέση μπροστά σε ένα μεταβαλλόμενο χαοτικό σύμπαν.
Αυτό αλλάζει την αντίληψη ευθύνης του ατόμου, ειδικά των ποιητών-δημιουργών που η δράση τους δημιουργεί διαρκώς αρχικές συνθήκες, πιθανούς παράξενους ελκυστές.
Μια έκφραση πράξης μπορεί να είναι η τοπική συνεργατική, επικοινωνιακή συμπεριφορά που διαμορφώνει κατάλληλες αρχικές συνθήκες ώστε να επηρεάζει το σύνολο.
Μια άλλη περίπτωση είναι ότι αφού κάθε πράξη επιδρά σαν ένα κύμα στην επιφάνεια μιας ήρεμης λίμνης, τότε η συνειδητή πρόθεση του δημιουργού που συνυφαίνεται στο έργο επιδρά και δημιουργεί θεατές συμμέτοχους στην πρόθεση αυτή, ακόμη κι αν προκύπτει διαφωνία.
Σε κάθε περίπτωση όταν στην εκάστοτε πράξη συγκεραίνεται συνειδητή πρόθεση αυτό αναπτύσσει υπολογίσιμο βαθμό συμμετοχής στην δημιουργία του Κόσμου.
Αυτά τα στοιχεία περιέχονται στο κίνημα fluxus. Το ερώτημα είναι μήπως ένα τέτοιο σκεπτικό είναι παρωχημένο; Ποτέ η πράξη ενός ανθρώπου δεν μπορεί να είναι παρωχημένη. Ίσως είναι παρωχημένη η κινηματική μορφή δράσης του fluxus, αλλά η διαπίστωση ότι το είναι συμμετέχει σημαντικά διαμορφώνοντας κατάσταση πραγμάτων δεν έχει νόημα να αξιολογηθεί ως παρωχημένο.
Η θεωρία του χάους είναι ένα υπόβαθρο επιστημονικό πάνω στο οποίο μπορεί να θεμελιωθεί η αισιοδοξία ότι η ατομική δραστηριότητα είναι σημαντική.
Παρόλο που η θεωρία του χάους δημιουργήθηκε για να επιτευχθεί έλεγχος σε συστήματα που παρουσίαζαν ανεξέλεγκτη συμπεριφορά, τα αποτελέσματά της σε σχέση με τον έλεγχο αποκαλύπτουν μια καινούρια πτυχή στην έννοια του ελέγχου. Φανερώνεται ότι δεν μπορεί να υπάρξει έλεγχος σε απόλυτο βαθμό πουθενά. Η αντίληψη του τι είναι έλεγχος μετουσιώνεται. Η θεωρία του χάους προτείνει μια πιο ευέλικτη στάση, σύμπλευση με τις φυσικές διαδικασίες, σεβασμό στην αξία του τοπικού και του αμελητέου. Ανοίγει πύλη στην αλληλεπίδραση στοιχείου, συνόλου. Εξισορροπεί την ακόρεστη ανάγκη για καθολικό έλεγχο. Προτείνει, θα μπορούσε να διακινδυνέψει κανείς την άποψη, μια πιο ζεν άποψη για την ζωή.
Όλη αυτή η δομή σκέψης και πράξης επιδρά στην αντίληψη περί ελευθερίας. Η έννοια της ελευθερίας σε συνδυασμό με την αντίστοιχη υπευθυνότητα διευρύνεται. Το άτομο μπορεί να νιώσει πιο ελεύθερο, αφού πιστεύει ότι με την πράξη του, με το είναι του συμμετέχει στην διαμόρφωση της πραγματικότητας. Από την άλλη μπορεί να επωμισθεί την ευθύνη της υπόστασής του, της ύπαρξής του απέναντι στην ζωή και το σύνολο.
Αυτές οι σκέψεις είναι άξιες να μας επηρεάσουν. Μπορούν να αλλάξουνε την στάση μας και να βελτιώσουν την πράξη μας. Η τέχνη της μεταμόρφωσης του εαυτού ώστε να μπορεί να συνεισφέρει στο κοινό καλό είναι μια επίπονη αλλά πολύ ελκυστική διεργασία. Τίποτε από όλα αυτά δεν αποδεικνύεται. Είναι αξιωματικές και αυθαίρετες σκέψεις με περιεχόμενο πίστης που εμπνέονται από την θεωρία του χάους. Δίνουν χρηστική ερμηνεία στην κοινωνική-συνειδησιακή μεταφορά του χάους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου